انواع دوخت و کوک در خیاطی
شاید شما هم همیشه علاقه‌مند بودید تا کارهای هنری همچون خیاطی انجام دهید؛ اما هرگز قدمی در این مسیر برنداشته‌اید. شاید بد نباشد که یک‌بار برای همیشه دست‌به‌کار شده و آموزش‌های لازم را بگذرانید تا بتوانید یک کار مفید انجام دهید؛ شاید شما به یکی از موفق‌ترین افراد در این هنر تبدیل شدید. در این مطلب قصد داریم در خصوص انواع دوخت و کوک در خیاطی با شما صحبت کنیم. اگرچه برای آموزش‌های حرفه‌ای خیاطی باید حتماً دوره‌های تخصصی را پشت سر بگذارید؛ اما در قدم اول لازم است با انواع دوخت و انواع کوک آشنا شوید. آشنایی با انواع دوخت و کوک در خیاطی در ساده‌ترین حالت، این امکان را به شما می‌دهد تا کارهای دوخت‌ودوز ساده را در منزل انجام دهید.
اما قبل از اینکه درباره انواع دوخت‌ودوز در خیاطی صحبت کنیم، لازم است بدانید که منظور از دوخت چیست؟ در یک تعریف ساده دوخت به کاری گفته می‌شود که دو قطعه پارچه را از طریق روش‌های مختلف به هم متصل می‌کند.
هدف از دوخت، اتصال انواع پارچه به هم است؛ اما باگذشت سال‌ها و باوجود افراد خلاق روش‌های مختلفی برای دوخت‌ودوز ابداع‌شده است. اگرچه استفاده از چرخ‌های خیاطی نیز موجب منسوخ شدن برخی از انواع دوخت شده است؛ اما به‌هرحال شناخت و آشنایی با انواع کوک و روش‌های دوخت خالی از لطف نیست.
آشنایی با مدل‌ها و انواع دوخت و کوک در خیاطی
آیا با انواع دوخت و کوک در خیاطی و انواع تکنیک‌های دوخت در این هنر آشنا هستید؟ گفتیم که در طی سالیان مختلف انواع روش‌های مختلفی برای متصل کردن دوتکه پارچه، یا دو قسمت از لباس ابداع‌شده، مورداستفاده قرارگرفته و حتی منسوخ‌شده‌اند؛ اما اگر شما به هنر خیاطی علاقه‌مند باشید، آشنایی با انواع دوخت و کوک می‌تواند برای شما خوشایند باشد.
چه‌بسا بسیاری از این روش‌های دوخت در انواع گلدوزی نیز برای شما مفید فایده باشد. در ادامه سعی می‌کنیم تا با زبانی ساده در خصوص انواع دوخت و کوک در خیاطی صحبت کنیم.
برخی از انواع دوخت و کوک در خیاطی عبارت‌اند از:
- کوک ساده
- کوک ریزودرشت
- کوک شلال
- کوک بخیه
- کوک جسته
- دوخت فرانسوی
- دوخت تزئینی
- دوخت بسته
- دوخت نواری مورب
- درز زاویه
- درز منحنی
- و غیره.
کوک ساده
یکی از انواع دوخت و کوک در خیاطی و موردبحث این مطلب، کوک ساده است. این نوع دوخت که اصطلاح کوک شناخته می‌شود، برای اتصال موقت تکه‌های لباس به کار می‌رود. در این روش طول هر کوک بین ۰/۵ تا ۱ سانتی‌متر بوده و در فواصل مساوی و در پشت و روی پارچه دوخته می‌شود. اگرچه کوک ساده برای دوخت‌های موقت است، اما هرچه میزان دقت شما در زمان کوک زدن بیشتر باشد، نتیجه کار بعد از چرخ‌کاری نیز مطلوب‌تر خواهد بود.
کوک نشان
کوک نشان یکی از انواع کوک است که بانام کوک ریزودرشت نیز شناخته می‌شود. در این نوع کوک، کوک ریزودرشت به‌صورت یکی در میان دوخته‌شده، به‌صورتی که بایستی طول کوک درشت یک سانتی‌متر و طول کوک درشت نیم سانتی‌متر باشد. از این نوع کوک عموماً برای اتصال دولایه نازک پارچه استفاده می‌شود. همچنین برای علامت‌گذاری خطوط الگو روی پارچه‌هایی که یک‌لا برش خورده‌اند نیز از کوک نشان استفاده می‌شود.
کوک شل
یکی دیگر از انواع کوک در خیاطی، کوک شل است. از این نوع کوک برای علامت‌گذاری خطوط الگو روی پارچه‌ها استفاده می‌شود، به همین دلیل این نوع کوک بانام کوک راهنما نیز مصطلح است. دوخت کوک شل همانند دوخت ساده است با این تفاوت که در آن، حلقه‌ای از نخ به‌صورت شل بر روی پارچه باقی می‌ماند. در زمان استفاده از روش کوک شل، باید توجه داشت که نخ، گره‌زده نشود.
کوک شلال
کوک شلال یکی از انواع دوخت و کوک در خیاطی است. در کوک شلال، فاصله کوک‌ها به هم نزدیک و باهم برابر هستند. لازم است بدانید که از کوک شلال بیشتر برای پرو لباس‌ها استفاده می‌شود؛ زیرا کوک شلال نسبت به کوک ساده، استحکام و مقاومت بیشتری دارد. همچنین در دوخت‌های تزئینی در لباس‌ها نیز از کوک شلال استفاده می‌شود. برای مثال از کوک شلال برای دوخت‌های تزئینی روی یقه، لبه‌های آستین، جیب‌ها و موارد دیگر استفاده می‌شود.
کوک جسته
یکی دیگر از انواع دوخت و کوک در خیاطی کوک جسته است. در هنر خیاطی برای ثابت نگه‌داشتن یقه‌ها، یا برای اتصال لایی‌چسب به پارچه از این کوک استفاده می‌شود. کوک جسته از دوخت یا شلال‌های کوچک و مورد تشکیل‌شده که در پشت پاچه انجام‌شده و عموماً فواصل آن‌ها یک سانتی‌متر است.
کوک بخیه
یکی از انواع کوک در خیاطی، کوک بخیه است. کوک بخیه از استحکام نسبتاً بالایی برخوردار است. به همین دلیل برای اتصال دائم پارچه و یا تکه‌های لباس به یکدیگر از این نوع کوک استفاده می‌شود. کوک بخیه شباهت زیادی به دوخت درزهای ساده در چرخ‌های خیاطی دارد. در کوک بخیه، دوخت از سمت راست به چپ شروع کرده و در هر کوک، سوزن را از انتهای بخیه قبلی شروع کرده و به همین ترتیب ادامه دهید. کوک بخیه یکی از متداول‌ترین و البته پرکاربردترین انواع دوخت و کوک در خیاطی است.
کوک دنده موشی
شاید نام کوک دندان‌موشی یا دوخت دنده موشی کاملاً به گوش شما آشنا باشد. این نوع دوخت یکی از رایج‌ترین انواع دوخت و کوک در خیاطی است که به‌خصوص در کارهای دستی و هنری نیز مورداستفاده قرار می‌گیرد. این نوع کوک در دوره ابتدایی در دروس هنر به دانش آموزان نیز آموزش داده می‌شود. این نوع دوخت در موارد مختلفی کاربرد دارد که بیشتر آن‌ها کارهای هنری هستند.
برای مثال:
- کارهای تزیینی
- عروسک‌های متنوع
- دوختن کیف
- دوخت محصولات نمدی
- دوخت محصولات چرمی
- و غیره.
دوخت منطبق شده
دوخت منطبق شده یکی از متداول‌ترین انواع دوخت و کوک در خیاطی است که دو یا چندتکه پارچه را به هم متصل می‌کند. دوخت منطبق یک روش دوخت نیست، بلکه به انواع دوخت و کوک در خیاطی که با این روش انجام شود، منطبق گفته می‌شود. برای مثال انواع دوخت‌های فرانسوی، دوخت‌های دوبل ماشینی از دوخت‌های منطبق محسوب می‌شوند.
دوخت روی‌هم افتاده (LS)
دوخت‌های روی‌هم افتاده، از انواع کوک در خیاطی و شامل دوخت‌هایی هستند که در آن‌ها دو یا چندتکه پارچه که باهم هم‌پوشانی دارند، به هم دوخته می‌شوند. برای دوخت لبه پارچه در دوخت روی‌هم افتاده معمولاً از یک‌لا از خود پارچه زیرین استفاده می‌شود. برای دوختن درزهای جانبی روی شلوارهای جین و یا پیراهن‌ها از دوخت روی‌هم افتاده استفاده می‌شود.
دوخت‌های بسته (BS)
یکی دیگر از انواع دوخت، تحت عنوان دوخت‌های بسته شناخته می‌شود. دوخت‌های بسته در زمان اتمام کار، عموماً بر روی لبه لباس‌ها انجام می‌شود. این نوع دوخت نیز شامل انواع دوخت‌های دیگری نیز می‌شود که درواقع قسمتی از پارچه است که دربرگیرنده لبه خام پارچه دیگری است.
دوخت مسطح (FS)
دوخت مسطح یکی از متداول‌ترین انواع دوخت و کوک در خیاطی است. دوخت مسطح به‌صورت باز و مسطح انجام می‌شود. نکته قابل‌توجه در خصوص این نوع دوخت این است که در زمان خیاطی، اگر پارچه مورداستفاده کش‌باف باشد، از کوک پوششی برای دوختن استفاده می‌شود. این نوع دوخت را عمود بر خط درز انجام می‌دهند.
دوخت فرانسوی (French Seam)
دوخت فرانسوی برای پارچه‌های ظریف و پارچه‌هایی که مستعد لکه‌دار شدن هستند، کاربرد گسترده‌تری دارد. برای مثال پارچه‌های لطیفی همچون حریر، یا لباس‌های نوزادان را با استفاده از این تکنیک می‌دوزند. همچنین برای دوخت پارچه‌های ابریشمی، از این روش دوخت استفاده می‌شود. در دوخت فرانسوی لبه‌های پارچه بین یک دوخت دوجداره قرار می‌گیرند. پس از پایان کار دوخت‌ودوز به روش فرانسوی، باید توجه داشته باشید که عرض آن کمتر از 5 میلی‌متر باشد. برای دوخت پارچه‌های ظریف که استحکام کافی ندارند نیز از این دوخت استفاده می‌شود.
دوخت Flat Fell
شاید برای شما سؤال شده باشد که برای دوخت‌ودوز شلوارهای جین، از چه روش دوختی استفاده می‌شود. برای پاسخ این سؤال باید اشاره کنیم که شلوارهای جین با استفاده از تکنیک دوخت فلت فال تولید می‌شوند. در این تکنیک دوخت‌ودوز در خیاطی، یک خط دوتایی از کوک زدن، اغلب در تضاد با رنگ نخ مورداستفاده استفاده می‌شود. لباس‌ها و یا پارچه‌هایی که زیاد استفاده‌شده و تحت شستشو قرار می‌گیرند، باید یک دوخت مستحکم داشته باشند. این نوع دوخت بسیار برای این نوع کاربری مناسب خواهد بود.
دوخت لبه‌دوزی (EF)
همان‌طور که از نام آن پیداست، دوخت لبه‌دوزی برای دوخت لبه پارچه‌ها کاربرد دارد. از این دوخت برای جلوگیری از پیچ خوردن کناره‌های پارچه استفاده می‌شود. برای مثال اگر در زمان خیاطی از پارچه کش‌باف استفاده می‌کنید، برای درزهای پارچه بهتر است از تکنیک لبه‌دوزی بهره‌مند شوید.
دوخت تزئینی (OS)
دوخت تزئینی یکی از انواع دوخت و کوک در خیاطی است که بیشتر با چرخ‌های خیاطی و چرخ‌های زیگزاگ انجام می‌شود. از دوخت تزئینی برای دوخت ساده پارچه‌های بافتنی یا کش‌باف نیز استفاده می‌شود. در زمان استفاده از این تکنیک بایستی طول دوخت زیگزاگ را به نحوی تنظیم کنید که کاملاً با پارچه تطبیق داشته و از جمع شدگی پارچه جلوگیری شود.
زیگزاگ ساده
زیگزاگ یکی دیگر از انواع روش‌ها و انواع دوخت و کوک در خیاطی است. زیگزاگ ساده بیشتر برای متصل کردن یک قسمت از پارچه بر روی قسمت دیگر کاربرد دارد. زیگزاگ از چپ به راست دوخته می‌شود. نکته قابل‌توجه در زمان استفاده از تکنیک دوخت تزئینی این است که نباید نخ را محکم بکشید.
درز ساده
درز یکی دیگر از انواع تکنیک‌ها و روش‌های دوخت در خیاطی است. نوع درز با توجه به فاکتورهای مختلفی همچون جنس پارچه و غیره انتخاب می‌شود. درز ساده که بانام بخیه چرخ نیز شناخته می‌شود، یکی از انواع دوخت و کوک در خیاطی است. این نوع درز برای انواع پارچه‌ها مناسب بوده و معمولاً با استفاده از دستگاه‌های دوخت همچون چرخ‌خیاطی دوخته می‌شود. در تکنیک درز ساده، بایستی دوتکه پارچه را به‌صورت رودررو مقابل یکدیگر قرار دهید. سپس با رعایت فاصله 1 سانت و نیم از لبه پارچه، درز را چرخ کنید. این کار باید به‌صورت رفت و برگشتی انجام شود.
یکی از نکاتی که در تکنیک درز و استفاده از چرخ‌خیاطی به زیباتر شدن کار کمک می‌کند، اتو کردن پارچه قبل و بعد از دوخت است. بهتر است هر درز را بعد از دوخت اتوکشی کنید تا ظرافت و زیبایی دوخت شما نمایان‌تر شود. البته در زمان استفاده از تکنیک درز ساده باید به این توجه داشته باشید که برای شروع چرخ کردن، سوزن چرخ بر روی خط درز و به‌صورت فرورفته در پارچه باشد. در غیر این صورت درز شما به‌خصوص در ابتدای کار، دوختی صاف و مرتب نخواهد داشت.
درز دو لبه شکسته
برای دوخت‌ودوز هر نوع پارچه و یا لباسی از انواع دوخت و کوک در خیاطی متناسب با نوع آن پارچه استفاده می‌شود. برای دوخت لباس‌های ورزشی، لباس‌های مردانه و همچنین لباس‌های دورو نیز از این تکنیک استفاده می‌شود؛ زیرا استحکام بالایی دارد. روش دوخت در این تکنیک به این صورت است که ابتدا از درز ساده استفاده می‌شود. سپس درزها را به یک‌طرف خوابانده و اتو می‌کنند. بعدازاین مرحله، یکی از درزهای اضافه را قیچی می‌کنند، به اندازی ای که تنها 3 میلی‌متر از آن باقی بماند. سپس باید اضافه درز دیگر را تا و اتو کنید. سپس این درز را روی درز قبلی که 3 میلی‌متر است، گذاشته و چرخ کنید.
توجه داشته باشید که در درز دو لبه شکسته اگر درزها در برش‌های عمودی باشند، آن‌ها به سمت خط مرکز جلو تا می‌شوند. همچنین اگر در برش‌های افقی باشند، بایستی به سمت بالا تاشوند. از این نوع دوخت برای درزهای تزئینی استفاده می‌شود. همچنین زمانی که نخواهید درز را پاک‌دوزی کنید، درز دو لبه شکسته مناسب‌تر است.
درز در زاویه
دوخت درز در زاویه یکی انواع دوخت و کوک در خیاطی است. این تکنیک نسبت به سایر درزها، کاربرد کمتری داشته اما از ظرافت و زیبایی بیشتری نیز برخوردار است. از این تکنیک برای دوخت درزهایی که در زاویه قرار دارند، استفاده می‌شود. به‌این‌ترتیب که ابتدا محل زاویه لایی‌چسب می‌شود تا از ریش‌ریش شدن پارچه جلوگیری شود. سپس باید محل دقیق زاویه را تا ۲ میلی‌متر مانده به‌جای درز، چرت زده و خطوط زاویه را روی هر دو قطعه پارچه مشخص کنید. این قسمت را باید به‌خوبی با کوک یا سنجاق ثابت کنید.
بعد از محکم کردن و ثابت کردن پارچه در قسمت زاویه، درز را بدوزید. زمانی که به قسمت زاویه‌دار پارچه رسیدید، توقف کنید. در این قسمت بایستی با دست سوزن را در پارچه قرار دهید. سپس پایه چرخ را بلند کرده و پارچه را با توجه به زاویه چرخانده و دوخت را ادامه دهید. همان‌طور که پیش‌تر نیز گفته شد برای زیبایی و ظرافت بیشتر کار، بعد از اتمام چرخ‌کاری، بهتر است محل دوخت و درز را اتو کنید.
درز منحنی
درز منحنی و درز در زاویه را می‌توان از انواع دوخت و کوک نسبتاً دشوار برشمرد. درز منحنی به مهارت بالایی نیاز دارد و چرخ‌کار بایستی به‌خوبی با این نوع درز و تکنیک آشنایی داشته باشد. در این تکنیک بایستی ابتدا درز منحنی را روی پارچه منتقل کرده و خطوط درز را دقیقاً روی پارچه منتقل کنید. درصورتی‌که انحنا به سمت داخل است، می‌توانید با چرت زدن و زمانی که انحنا به سمت بیرون است با کلیپ زدن این کار را انجام دهید. سپس درز را بر اساس نقاط موازنه سنجاق یا کوک زده و بدون اینکه خط دوخت تغییر کند، بدوزید.
- چرت زدن: برش چند میلی‌متری با انواع قیچی
- کلیپ زدن: برش مثلثی شکلی که از اضافه درز جداشده.
دوخت‌های اصلاحی
در قسمت‌های قبلی مفصلاً در خصوص انواع کوک و دوخت در خیاطی صحبت کردیم؛ اما برخی دیگر از تکنیک‌ها نیز وجود دارند که با عنوان دوخت‌های اصلاحی شناخته می‌شود. برای مقال دالبر، زیگزاگ، اورلاکر، دوخت‌های نواری و غیره. در ادامه توضیحاتی نیز درباره دوخت‌های اصلاحی ارائه‌شده است.
دوخت دالبر (Pinking)
دالبر یکی از تکنیک‌های رایج در دوخت‌های اصلاحی است. برای جلوگیری از ریش‌ریش شدن نخ‌های بافته‌شده در پارچه‌ها از قیچی‌های دالبر استفاده می‌شود. عموماً برای برش حاشیه زیگزاگ در امتداد کناره پارچه‌ها از این تکنیک استفاده می‌شود. تا دوخت نهایی صاف و یکدست باشد. همچنین می‌توانید برای آشنایی با بهترین قیچی خیاطی اینجا کلیک کنید.
دوخت‌های نواری مورب (Bias Binding)
در زمانی‌هایی که باید کناره پارچه پوشش داده شده و دوخت مستحکمی داشته باشد، از دوخت‌های اصلاحی نظیر دوخت نواری مورب استفاده می‌شود. در این شرایط، دوخت نواری مورب به دو قسمت تقسیم‌شده و بایستی هر دو حاشیه پارچه به‌خوبی دوخته شوند. از این تکنیک بیشتر برای دوخت‌ودوز لباس‌های گران‌قیمت استفاده می‌شود. البته دوخت‌های نواری مورب کاربردهای دیگری نیز دارند. برای مثال برای دوخت لباس خواب و یا لباس‌های کاملاً راه‌راه از این تکنیک استفاده می‌شود.
سخن آخر
در این مطلب سعی کردیم با زبانی ساده و مفصل در خصوص انواع دوخت و کوک در خیاطی با شما صحبت کنیم. بدیهی است که هر چه شما میزان مهارت خود را در یادگیری این تکنیک‌ها افزایش دهید، در این هنر موفق‌تر خواهید بود. یک خیاط موفق کسی است که به‌خوبی مهارت کافی در تمام تکنیک‌های خیاطی داشته و بتواند از ترکیب این تکنیک‌ها و با آمیختن خلاقیت، یک اثر هنری زیبا ارائه دهد. از اینکه تا پایان با ما همراه بودید، از شما سپاسگزاریم. همچنین در آخر پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی با یکی از انواع قیچی سری به راهنمای خرید قیچی برقی بزنید.
سؤالات متداول
در پاسخ به این سؤال باید اشاره کنیم که بهترین روش دوخت بایستی با توجه به نوع پارچه و متناسب با نوع لباس و موارد دیگر انتخاب شود؛ اما به‌صورت کلی یک دوخت خوب فاکتورهایی دارد. برای مثال دوخت بعد از اتمام کار باید ظاهری صاف و یکنواخت داشته باشد. همچنین در هنگام دوختن با نخ، نخ باید متناسب با نوع پارچه و جنس الیاف آن باشد. رنگ نخ بهتر است که با رنگ پارچه هماهنگ بوده و یا تیره‌تر از آن باشد. یک دوخت خوب در خیاطی باید مرتب، صاف و بدون برجستگی باشد و مواردی از این قبیل.
این مطلب به شرح و معرفی انواع دوخت و کوک در خیاطی پرداخته است؛ اما وقتی صحبت از هنر خیاطی در میان باشد، پلیسه یکی از اصطلاحاتی است که به گوش همگان آشنا است. پلیسه یکی از تکنیک‌های رایج خیاطی است. در یک تعریف ساده باید بگوییم که پلیسه همان چین‌های زیبایی است که بر روی برخی از مدل دامن‌ها مشاهده می‌کنید. پلیسه یک تکنیک تزئینی است که برای ایجاد جلوه‌های زیبا در برخی از لباس‌ها استفاده می‌شود.
ساسون‌ها از انواع تکنیک‌ها در هنر خیاطی می‌باشند. ساسون‌ها معمولاً برای متناسب کردن شکل لباس و به‌صورت سه‌بعدی در سطح پارچه ایجاد می‌شوند. از ساسون علاوه بر فرم دادن به لباس برای تنگ‌تر کردن لباس در بخش‌هایی خاص نیز استفاده می‌شود. ساسون معمولاً در امتداد خط‌چین دوخته‌شده و به سمت دوخت جانبی و به‌طرف پایین فشرده می‌شود.
چین زدن نیز یکی از تکنیک‌های رایج در خیاطی است. برای کاهش عرض پارچه می‌توان از این تکنیک استفاده کرد. برای مثال برای ایجاد یک حالت موج‌دار، در مچ لباس‌ها و یا حتی در دوخت‌ودوز پرده‌ها از این تکنیک می‌توان استفاده کرد. درروش چین زدن، می‌توان عرض پارچه را توسط دو خط کوک ممتد در لبه بالای پارچه تنظیم کرد.
امروزه بارونق استفاده از انواع ماشین‌ها و چرخ‌های خیاطی، بسیاری از روش‌های دوخت و کوک منسوخ شده‌اند؛ اما اگر شما قصد آموزش و یادگیری این هنر را داشته باشید، می‌توانید انواع کوک و دوخت را فراگرفته و تمرین کنید. همچنین لازم به ذکر است که بستگی دارد که شما در چه زمینه‌ای فعالیت کنید. برای مثال تکنیک‌ها دوخت لباس‌های شخصی و یا کار کردن در یک کارگاه تولیدی می‌تواند متفاوت باشد.
نظر بدهید